برای آموختن چیزهای جدید هیچ وقت دیر نیست؛ اما بهترین روش شروعِ یادگیری، چیست؟
حتی زمانی که امتحانات مدرسه در حافظه مان کم رنگ شده اند و سال ها از آن روزها گذشته است، اشتیاق مان برای کسب دانش همچنان ادامه دارد. خواه دنبال به دست آوردن مهارتی جدید یا تسلط در یک زبان خارجی باشیم و خواه در پی یادگیری نواختن یک آلت موسیقی یا جست و جوی عشق تازه، ما شاگردان مادام العمر هستیم. حتی اگر صرفا نیاز داشته باشیم که مطالعه کنیم تا در مسابقه اطلاعات عمومی برنده شویم یا فردی را که دوست داریم، تحت تاثیر قرار دهیم، باید بدانیم که این آموختن هرگز پایان نمی یابد. حالا به این حقیقت توجه کنید: برخی از رایج ترین راهکارها کاملا بی فایده هستند، اما خبر خوب این است که می توانیم درباره چند راز یادگیری موفقیت آمیز صحبت کنیم. مهم نیست چند سال تان است و چه توانایی هایی دارید، زیرا این رازها می توانند برای شما کارساز و مفید باشند.
بزرگسالان مسن مغزشان در صبح فعال تر است. در طی تحقیقی که در مورد گروهی از افراد بین 60 تا 82 سال صورت گرفت، مشخص شد این افراد در ساعات هشت و نیم صبح تا ده و نیم صبح، بهتر از ساعات بین 1 بعدازظهر تا 5 بعدازظهر، می توانند تمرکز داشته باشند و کمتر حواس شان پرت می شود و در آزمون های حافظه، موفق تر هستند. درواقع، اسکن های fMRI نشان دادند که مغز این افراد در بعدازظهر «خوب عمل نمی کند»- آنها به حالتی که اصطلاحات عدم حضور گفته می شود، تغییر وضعیت می دهند که همراه با خیالبافی است. درست برعکس، در بزرگسالان جوان، مناطق مغزی مرتبط با کنترل توجه، در بعدازظهر نیز همچنان بسیار فعال هستند.
البته، افراد جوانی برای آن که بتوانند بیشترین بهره را ببرند، می توانند یادگیری را زمان بندی هم بکنند. تحقیق دیگری نشان داد که اگر دختران 16- 17 ساله در ساعت 3 بعدازظهر به مطالعه می پرداختند، از مطالعه در ساعت 9 شب در آزمون های حافظه واقعی بهتر عمل می کردند؛ اما در کسب مهارت حرکتی، در هنگام تمرینان عصر، سریع تر به موفقیت دست می یافتند.
نتایج پژوهش ها حاکی از آنند که مطالعه و یادگیری زبان در بعدازظهر بهتر بوده و تمرین نواختن پیانو یا هر ساز موسیقی دیگر، در آخر شب، موثرتر است. چرا زمان بندی یادگیری، مهم است، ما می دانیم که خواب بعد از یادگیری یک مطلب یا مهارت جدید، به تثبیت حافظه کمک می کند.
در رابطه با یادگیری حرکتی، «پنجره حساس» بین یادگیری و خواب، کوتاه تر است. این موضوع که آیا بزرگسالان هم می توانند به اندازه نوجوانان از این پنجره ها بهره مند شوند یا نه، مشخص نیست. شواهد حاکی از آن است که نوجوانان و جوانان، قابلیت یادگیری بیشتری دارند و بهتر می خوابند.
خودتان را امتحان کنید
در یک مطالعه که مهر تاییدی بر اهمیت آزمون گرفتن از خود است، از دانش آموزان خواستند تا معنای 40 لغت سواحیلی را یاد بگیرند. آنهایی که در جلسه آموزشی، مجبور بودند این لغات را مدام تکرار کنند، در آزمونی که یک هفته بعد برگزار شد، به طور متوسط، 80 درصد نمره آزمون را کسب کردند. در حالی که دانش آموزانی که آن لغات را فقط خواندند و هیچ آزمونی از خودشان به عمل نیاوردند، به طور متوسط فقط 36 درصد نمره آزمون را کسب کردند. تعداد دیگری از تحقیقات، از این ایده که رسم نمودار برای نشان دادن ایده ای که متن معرفی می کند، برای فهم آن ایده بسیار مفید است، پشتیبانی کردند.
اگر به نظرتان این کار سخت است، نگران نباشید مشکل اینجاست که ما به جای نتیجه گیری کلی، تلاش می کنیم که اطلاعات را بازبابی کنیم. به نظر می رسد که پاسخ داده شده، با منطق افزایش توانایی در یادآوری توسط خودمان، در تضاد است.
این یافته ها بسیار شگفت انگیز هستند! محققان حافظه، یک فرضیه قدیمی دارند که می گوید در حافظه، از سوال تا جواب، مسیرهایی وجوددارد- و این همان قسمتی است که اشتباه بودنش معلوم شد- و شما با حرکت در مسیر خودتان، بیشتر یاد می گیرد تا با حرکت در مسیری دیگر، یافته های او نشان می دهند که احتمالا ما باید در مورد چگونگی عملکرد حافظه دوباره بیندیشیم. این یافته ها به یادگیرندگان بی ذوق و شوق سراسر دنیا نیز امیدواری می دهد و می گوید برای یادگیری هیچ وقت دیر نیست.
یادگرفتن، بدون یادگیری
اگر این حقیقت داشته باشد، خیلی خوب است، اما یادگیری نیاز به کار سختی ندارد. حتی زمانی که ذهن تان مشغول انجام کار دیگری است، می توانید آن را انجام دهید. از یک گروه از داوطلبان خواسته شد تا با تمرین، صداهایی با فرکانس مشابه را از هم تمیز دهند. نصف افراد گروه در یک تمرین فعال شرکت کردند و نصف دیگر در حالی که می نوشتند، صدایی در زمینه را نیز می شنیدند. هر دو گروه در آزمون نهایی، نمرات مشابهی کسب کردند، اما در صورتی که یادگیری منفعل تنها در 15 دقیقه از جلسات یادگیری فعال، صورت می گرفت و در این میان 4 دقیقه تاخیر اتفاق می افتاد، تاثیر یادگیری به کلی از بین می رفت.
چه اتفاقی ممکن است افتاده باشد؟ یادگیری فعال، موجب می شود سیستم عصبی درگیر انجام فعالیتی خاص شود و این، حالتی بسیار مساعد برای یادگیری ایجاد می کند که حتی پس از پایان یافتن آموزش، برای مدتی باقی می ماند. در حالی که این حالت به وجود بیاید، مغز شروع به پردازش چیزهایی می کند که قبلا یاد گرفته شده اند. این اتفاق در طول فرآیند یادگیری فعال، اتفاق می افتد.
یادگیری منفعلی که به دنبال مطالعه فعال بیاید، می تواند به بزرگسالان مسن تر در یادگیری فهرستی از لغات، کمک کند. داوطلبان آزمایش اعلام کرده اند که در طول انجام آزمایش در حالت منفعل، حتی متوجه نمی شدند که لغات تکرار می شوند.
اگر می خواهید این را امتحان کنید، پس توجه کنید: در صورتی که شما کار نسبتا آسانی را انجام می دهید، یادگیری منفعل، موثر است. مثلا در حالی که می خواهید شام را آماده کنید، به فهرستی از کلمات یک زبان خارجی نیز گوش دهید یا یک امیل تایپ کنید.
از حواس پرتی استفاده کنید
حواس تان پرت می شود؟ پس این مطلب برای شما مفید است.
مردم، یک فرضیه کلی دارند که می گوید، توجه تقسیم شده، خوب نیست. درست است که اگر شما مدام مطالعه را متوقف کنید و پیام کوتاه بفرستید یا با هدفون به موسیقی گوش دهید، نمی توانید به خوبی زمانی که بی وقفه مطالعه می کنید، یاد بگیرید. یادگیری دارای یک قسمت دیگر نیز هست و آن مهارت بازیابی است. مردم در مورد نقش توجه تقسیم شده در یادآوری بعدی، چیزی نمی دانند. نکته اینجاست که اگر شما هنگام یادگیری دچار حواس پرتی می شوید، حواس پرتی می تواند برای شما، مفید هم باشد.
این که ایجاد یک زمینه، می تواند یادگیری را افزایش دهد، یک موضوع ثابت شده است. مثلا شما در حالی که دارید در ظرف پودر وانیل را باز می کنید، هم زمان فهرستی از واژه های یک زبان خارجی را هم مطالعه می کنید، در زمان بازیابی آن واژه ها، اگر عطر وانیل در هوا پیچیده باشد، شما تعداد بیشتری از آن لغات را به یاد خواهید آورد. توجه تقسیم شده می تواند نقش زمینه را داشته باشد. افرادی که در خلال یادگیری و یادآوری حواس شان پرت شده بود، در یادآوری واژه ها، با آنهایی که در هر دو موقعیت بدون حواس پرتی کارشان را انجام داده اند، هیچ تفاوتی نداشتند و حتی بهتر از افرادی بودند که فقط در یک موقعیت حواس شان پرت شده بود. مهم این نیست که حواس پرتی در هر دو موقعیت وجود داشته، بلکه مهم این است که درجات حواس پرتی در هر دو موقعیت یادگیری و یادآوری، به یک اندازه بوده.
جالب این که، حواس پرتی در یادگیری و یادآوری، عاملی قدرتمندتر و کمک کننده تر از عوامل زمینه ای محیطی مانند بو است. پیامدهای مهم تری در این مورد وجود دارد: «در زمان آموزش، فرد باید محل یادگیری و محل استفاده از مهارت یادگرفته شده را در نظر داشته باشد» اگر می خواهید به یاد بیاورید که در محیطی که احساس حواس پرتی داشته اید، چه چیزی یاد گرفته اید- مثلا در شب امتحان در یک شهر ناآشنا یا یک محیط شلوغ بودهاید- بهتر است در محیطی باشید که حواس تان را پرت کند.
مطالعه دونفره
با این که مطالعه انفرادی، مهم است، اما انجام دادن یک کار مشکل با همکاری یک نفر دیگر، می تواند سودمند باشد. مطالعه را به شکل گروهی انجام دهید. وقتی شما این کار را در گروه های کوچک 3 تا 6 نفره انجام می دهید، می توانید از توصیه های خردمندانه گروه خود بهره مند شوید. مطالعه گروهی به دو عنصر کلیدی، جهت ایجاد یادگیری معنادار، نیاز دارد: بحث و گفت و گو و فعالیت های حل مسئله. اگر اعضای گروه از یکدیگر آزمون به عمل آورند، همه اعضا، برای آزمون واقعی، آماده خواهند شد. اگرچه، پس از بحث و انجام آزمون گروهی در مورد موضوع مطالعه، بسیاری از مسائل پیچیده، روشن می شوند، اما شما باید خودتان به تنهایی، برای برطرف کردن مشکلات یادگیری تان، بر روی آنها کار کنید.
بازی های کامپیوتری انجام دهید
شاید برای والدین نوجوانان طرفدار بازی های کامپیوتری، این موضوع یک خبر شگفت انگیز و خوشایند باشد. اگر شما کار با یک وسیله یا ک ورزش جدید را یاد گرفته اید، بازی کردن در اوقات بیکاری می تواند بسیار ایده آل باشد. درواقع این کار از این نظر ایده آل است که در یک زمان هم بدن و هم ذهن شما را درگیر می کند؛ فقط حواس تان باشد که یک بازی کامپیوتری هیجان انگیز را انتخاب کنید.
افرادی که در طول هفته به مدت 6 تا 8 ساعت بازی های کامپیوتری هیجان انگیزی مانند Call of Duty را بازی می کنند در شرایط آزمایشگاهی، که یادگیری در آن نیازمند هماهنگی دست ها و چشم هاست، بهتر عمل می کنند و یادگیری آنها سریع تر است. این افراد در ابتدای آزمایش، زیاد خوب عمل نمی کنند ولی عملکرد ضعیف شان به سرعت بهبود می یابد. بازی های کامپیوتری، توانایی مغز این افراد را در هماهنگی سریع بین چشم ها و دست ها، افزایش می دهد.
بازی های هیجان انگیز، که مراحل آنها به مرور سخت تر می شود، نیازمند هماهنگی بصری، شناختی و حسی و حرکتی هستند که در طول بازی، به مرور این هماهنگی بیشتر می شود. به همین دلیل بازی های هیجان انگیز نسبت به بازی های آرام، تاثیر بیشتری بر روی سیستم حسی و حرکتی ما دارند. تا زمانی که متغیرهای گوناگونی وجود داشته باشند، نمی توان اطمینان داشت که بازی های معمولی، تاثیری بر عملکرد ما در دنیای واقعی داشته باشند. اما اگر یک بازی جدید نیازمند به کارگیری سیستم حسی و حرکتی ما نباشد، بازی کردن آن، برای چند ساعت در هفته، می تواند سرمایه گذاری ارزشمندی باشد.
معلم بازی
اگر می خواهید چیزی را به یاد داشته باشید، آن را آموزش دهید. به دانشجویان کالج ویلیامز، 10 دقیقه فرصت دادند تا در مورد نبرد لایت بریگید یک متن 1500 کلمه ای را بخوانند. افرادی که از قبل به آنها گفته شده بود، مطلبی را که می خوانند باید امتحان بدهند، نسبت به افرادی که اطلاع قبلی نداشتند، مطالب بیشتری را از متن به یاد می آوردند و حافظه شان سازماندهی بهتری داشت. بهتر است افرادی که به طور مستقل مطالعه می کنند، از مزایای این روش استفاده کنند.
تحقیقات نشان می دهد که معلم بازی یا همان بازی کردن نقش معلم برای دیگران، به همان طریق که در بالا گفته شد، به یادگیری ما کمک می کند و اگر شما واقعا نقش معلم را داشته باشید، کارتان را بهتر انجام می دهید. بیان مطالبی که یادگرفته اید به زبان خودتان، مزایای ثابت شده فراوانی دارد. این کار بازیابی اطلاعات از حافظه را فعال می کند و به سازماندهی افکار و پرکردن شکاف های یادگیری، کمک می کند. معلمان، معمولا دانش آموزان خود را برای امتحان آماده می کنند، اما این کار به هیچ وجه موجب تشویق دانش آموزان به اخذ راهبردهای یادگیری که در نهایت موجب افزایش نمره آنها می گردد، نمی شود.
آرام باشید
اگر خواب، موجب بهبود عملکرد حافظه می شود، وقفه در مطالعه نمی تواند نتیجه مشابهی بر یادگیری داشته باشد؟ برای فهمیدن این موضوع، لیلا دواچی از دانشگاه نیویورک، مغز تعدادی از افراد را در حالی که به تعدادی عکس نگاه می کردند، اسکن کرده و سپس به عنوان استراحت، از آنها خواسته تا در مورد هر چیزی که می خواهند، فکر کنند. در خلال این استراحت، فعالیت در هیپوکامپ (که در حافظه نقش مهمی دارد) و در بخش تفکر کورتکس مغز، افزایش یافت. موضوع دیگر این بود که فعالیت بیشتر در هر دو منطقه، با یادآوری بیشتر تصاویر در زمان آزمون، همراه بود.
دواچی معتقد است که نتیجه کار او نشان می دهد استراحت بر بهبود عملکرد حافظه، موثر است.
اگر در تلاش هستید تا فهرستی از واژه ها یا وقایع تاریخی مهم را حفظ کنید، یک توقف مناسب، بعد از مطالعه، می تواند به یادآوری بیشتر آن اطلاعات کمک کند. دواچی می گوید: «این چیزی است که ما اصلا قدر آن را نمی دانیم، مخصوصا در دنیای امروز، که فن آوری اطلاعات ما را مجبور کرده مانند یک ساعت کار کنیم.»
اما «توقف مناسب» چیست؟ دواچی بر روی این مورد نیز کار کرده است. نتایج کار او می گوید: استراحت موجب بهبود عملکرد حافظه می شود و مدت این استراحت هر مقدار که باشد، در آن تعداد مختلفی از عصب ها یا کل مناطق مغز، نسبت به زمان یادگیری، فعال می شوند. بنابراین اگر قصد دارید مطلب دشواری را مطالعه کنید، بروید و کمی تنیس بازی کنید؛ این کار می تواند یک ترفند باشد. اگرچه استراحت کوتاه می تواند خیلی وسوسه انگیز یا حتی مفید باشد، اما هنوز نمی دانیم که مزایای خواب نیمروزی بیشتر است یا کمتر و چگونه موجب یادگیری می شود.
از آموزش فاصله ای استفاده کنید
شما تعدادی روش بسیار عالی در شطرنج را آموخته اید، چه زمانی باید دوباره بازگردید و آنها را بازنگری کنید تا در زمان مناسب از آنها استفاده کنید؟ جواب این است: «هرچه بیشتر، بهتر.» در مورد این که چه مقدار زمان باید صبر کنید، محدودیت هایی وجود دارد اما این مدت زمان خیلی طولانی است. درست است که گذشت زمان موجب می شود اطلاعات را دشوارتر به یاد بیاورید و زندگی به این شکل، حس بدی را در ما ایجاد می کند و اگرچه این موضوع برای ما خیلی سخت است، اما موجب یادگیری بیشتر می شود. بنابراین زمانی که به اطلاعات نیاز دارید، مثلا وقتی یک هواپیما را هدایت می کنید یا شطرنج بازی می کنید، کارتان را بهتر انجام می دهید.
برای اصلاح و پردازش این ایده یک وقفه استراحتی بین زمان تجدیدنظر در مورد اطلاعات و زمان آموزش اولیه و زمانی که می خواهید اطلاعات را به یاد بیاورید، وجود داشته باشد. بهترین زمان برای وقفه بستگی به این دارد که شما چه زمانی می خواهید آن اطلاعات را به یاد بیاورید. برای به حداکثر رساندن یادآوری مطالب در هفته آینده، باید اطلاعات را برای سه روز بعد از یادگیری، مورد تجدیدنظر و بررسی قرار دهید.
اگر می خواهید اطلاعات را برای مدت زمانی طولانی به یاد بیاورید، باید زمان زیادی را برای بررسی اطلاعات در نظر بگیرید. مثلا 10 درصد زمان،. بنابراین اگر می خواهید چیزی را برای یک سال، به یاد داشته باشید، آن را یک ماه پس از یادگیری تجدیدنظر کنید و بعد از بررسی اولیه هر ماه آن را مجددا بررسی کنید. برای این که چیزی را برای 10 سال به خاطر داشته باشید، باید سالی یک بار آن را بررسی کنید. کسی نمی داند که چه مکانیزم مغزی در پس این موضوع پنهان است، اما وجود فاصله زیاد بین یادگیری، تجدیدنظر و یادآوری، به مغز می گوید که شما این اطلاعات را برای مدت طولانی لازم دارید.»
این کار را حتما انجام دهید
هیچ چیزی را از دست نداده اید- اگرچه نشستن و مطالعه کردن کار سختی است و شما یک امتحان را خراب کرده اید، اما اصلا خودتان را ناراحت نکنید. دانشجویانی که خود را به خاطر اهمال کاری در مطالعه پیش از یک آزمون معمولی، می بخشند، در آزمون های بعدی، نسبت به دانشجویان دیگر، عملکرد بهتری دارند و کمتر اهمال کاری کرده و احساس مثبت تری در مورد خود دارند. بخشش خود و نادیده گرفتن احساسات منفی در مورد خود، می تواند عملکرد آینده ما را بهبود ببخشد. با این حال، این موضوع در مورد اهمال کاری های سریالی و مداوم، اصلا صادق نیست. اگر افرادی که اهمال کاری سریالی دارند، مدام خود را به خاطر اهمال کاری هایشان ببخشند، گرفتار افکار ناسالم و مزمن می شوند و ادامه اهمال کاری می تواند موجب حفظ این حالات منفی در آنها شود.
اگر شما این گونه هستید، نیاز به یک اقدام ویژه دارید. یادگیری نیازمند نیروی اراده و خودکنترلی در هر لحظه است. نیروی اراده مانند یک عضله است. اگر بیشتر از آن استفاده کنید، قوی تر می شود. اگر از نیروی اراده در یک زمینه استفاده کنید، می توانید آن را در زمینه های دیگر نیز بهبود بخشید. تلاش کنید، همیشه همه کارها را منظم انجام دهید. همچنین باید توانایی خود در نشستن و مطالعه کردن یا تمرین کردن و در کل به پایان رساندن کارها را، افزایش دهید. منتظر چه هستید؟ همین حالا شروع کنید.
