کم‌خونی بیماری‌ای است که در آن گلبول قرمز خون سالم و کافی برای رساندن اکسیژن به سایر بافت‌های بدنتان ندارید. یکی از شایع‌ترین انواع بیماری کم‌خونی، «کم‌خونی ناشی از فقر آهن» است که می‌تواند در اثر عللی مانند سوءتغذیه و مصرف نکردن آهن به میزان لازم، از دست دادن خون، عادت ماهانه در خانم‌ها، مشکل در جذب آهن بر اثر برخی بیماری‌ها، مشکلات گوارشی و تداخلات دارویی ایجاد شود.
چه افرادی در معرض کم‌خونی‌اند؟
بیشتر خانم‌ها در معرض کمبود آهن قرار می‌گیرند زیرا هر ماه به‌دلیل عادت ماهانه آهن از دست می‌دهند که باید به فکر جبران آن باشند. همچنین نوجوانان، خانم‌هایی که خونریزی زیادی دارند، خانم‌های باردار، زنان شیرده یا خانم‌های در آستانه یائسگی بیشتر در معرض کمبود آهن هستند.
علایم و نشانه‌های کم‌خونی چیست؟
علائم کم‌خونی ناشی از فقر آهن تقریبا واضح هستند. اول به پوست خود دقت کنید:
آیا پوستتان رنگ‌پریده است؟ در حالت کم‌خونی، حتی اگر رنگ پوستتان معمولی باشد، لب‌های شما، کمرنگ‌تر از حد طبیعی و پوستتان بی‌حال و خسته است. آیا همیشه احساس خستگی و بی‌حالی می‌کنید؟ این موارد از علائم شایع کم‌خونی هستند.
آیا به یبوست مبتلا شده‌اید؟ یبوست هم یکی از علائم اولیه کم‌خونی است و بدون هیچ تغییری در عادت غذایی ایجاد می‌شود؛ یعنی مثلا بدون کاهش مصرف میوه و سبزی، دچار یبوست می‌شوید.
آیا تمرکز فکری برای شما سخت شده است؟ کم‌خونی می‌تواند بر کاهش تمرکز و افت تحصیلی یا انجام تکالیف درسی شما تاثیرگذار باشد.
آیا دوست دارید مواد عجیب و غریبی که خوراکی نیستند، بخورید؟ مثلا موادی مانند خاک یا کاغذ، چنین حالتی «پیکا» نام دارد. به حالات روانی خود دقت کنید. کم‌خونی می‌تواند باعث ایجاد احساس افسردگی در شما شود.
آیا احساس نفس‌نفس زدن، تپش قلب و تند شدن ریتم تنفس و تنگی‌نفس دارید؟ گلبول‌های قرمز خون بخش حیاتی فرایند تنفس را تشکیل می‌دهند و این علامت در کم‌خونی متوسط تا شدید بروز می‌کند.
آیا احساس می‌کنید انگشتان دست و پایتان خواب می‌روند، همیشه سرد هستند یا با سوزش دست و پا همراه‌اند؟ این حالت به‌دلیل کاهش جریان خون در انگشتان دست و پا و بر اثر کم‌خونی اتفاق می‌افتد.
آیا هنگام برخاستن احساس سردرد، سرگیجه و سیاه رفتن چشم می‌کنید؟ در کم‌خونی شدید، هنگام برخاستن از رختخواب احساس ضعف زیادی دارید یا هنگام بلند شدن از جایتان، احساس سرگیجه می‌کنید. از دیگر نشانه‌های کم‌خونی می‌توان به کم‌اشتهایی و تحریک‌پذیری (عصبی شدن و کم‌حوصلگی)، کمرنگ شدن بستر ناخن، حالت تهوع، تیرگی زیر چشم و ریزش مو و ناخن‌های ضعیف و شکننده اشاره کرد.
گلبول قرمز خون چقدر باید باشد؟
میزان عمومی و مناسب تعداد گلبول قرمز خون برای مردان، 7/4 تا 1/6 میلیون گلبول قرمز در هر میکرولیتر و برای زنان، 2/4 تا 4/5 میلیون گلبول قرمز در هر میکرولیتر است.
این میزان گلبول تعداد معمول است و در بعضی از نواحی یا آزمایشگاه‌ها میزان مناسب ممکن است متفاوت باشد. برای اطلاع از محدوده مناسب ناحیه‌تان باید به آزمایشگاه یا پزشک مراجعه کنید.
تشخیص کم‌خونی چگونه است؟
برای تشخیص کم‌خونی با مشاهده علائم گفته‌شده فرد باید به پزشک مراجعه کند زیرا با مشاهده علائم به‌تنهایی نمی‌توان به‌طور قطع کم‌خونی را تایید کرد. به همین دلیل پزشک درخواست آزمایش خون می‌دهد که در آن تست‌های آهن، فریتین، TIBC، هموگلوبین، هماتوکریت و MCH و MCHC که نشان‌دهنده اندازه گلبول‌ها و غلظت هموگلوبین آنهاست، درخواست می‌شود.
درمان کم‌خونی چیست؟
اگر احساس می‌کنید به کم‌خونی مبتلا هستید، به پزشک مراجعه کنید. درمان کم‌خونی می‌تواند شامل دریافت مکمل خوراکی آهن یا دریافت مراقبت پزشکی باشد.
درمان کم‌خونی با توجه به علت آن متفاوت است. بعضی از انواع درمان با توجه به سطح کم‌خونی مربوط شامل این موارد است:
• درمان کم‌خونی مربوط به فقر آهن: در این شرایط پزشک از مکمل‌های حاوی آهن برای تنظیم سطح گلبول قرمز خون استفاده می‌کند.
• درمان کم‌خونی مربوط به رژیم غذایی: بیمارانی که کم‌خونی آنها به‌دلیل رژیم غذایی ناسالم آنهاست و رژیم غذایی آنها بدون آهن یا کم‌آهن است، باید غذاهای حاوی آهن مانند سبزیجات سبز تیره برگدار، کنگر فرنگی، زردآلو، لوبیا، عدس، نخود، سویا، گوشت، آجیل، آلو بخارا و کشمش را در رژیم غذایی‌شان بگنجانند.
با توجه به ترکیبات بسیار باارزش آلی و معدنی موجود در مغز پسته، مطالعات زیادی روی آن انجام شده و خواص آن ضد کم خونی است. کمبود فولات می‌تواند باعث مشکلاتی مانند کم خونی یمگالوبلاستیک شود. همچنین، کمبود این ماده عامل بروز بیماری‌های قلبی- عروقی است. با توجه به اینکه پسته حاوی فولات و آهن است، به بهبود کم خونی کمک می‌کند.
مهم‌ترین خواص زیره سیاه عبارت است از ضد نفخ، ضد درد و ضد اسپاسم. زیره سیاه از این نظر مشابه رازیانه یا میوه‌های دیگر خانواده جعفری است. از آثار دیگر آن می‌توان محرک معده برای هضم غذا، ادرارآور، ضد کرم، ضد تشنج، تا حدی قاعده‌آور و به‌عنوان نیرودهنده را نام برد.
