تعداد زیادی از افراد به نوعی از مشکلات مفصلی درگیر هستند؛ درگیری مفاصل بدن، بخصوص مفصل مهمی مثل زانو، سختی‌های بسیاری را برای فرد به دنبال دارد اما در این میان همچون تمام مسائل پزشکی پیشگیری بهتر از درمان است و برهمین اساس آگاهی از عوامل تخریب مفصل می‌تواند کمک بسیاری به جلوگیری از آن کند.
کریم پیسوده، متخصص ارتوپد و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه عوامل مختلفی در تخریب مفاصل دخیل هستند اظهار کرد: وزن، شیوه زندگی و شغل فرد از جمله عوامل موثر در تخریب مفاصل هستند.
پیسوده اظهار داشت: برای مثال در مورد شغل، مفاصل کسی که کشاورز است بیشتر نسبت به کسی که پشت میز نشین است، درگیر می‌شود البته نه اینکه شغل‌های سنگین فیزیکی بصورت حاد شخص را به سمت آرتروز ببرد، ولی بسته به استعداد شخص در طول زمان باعث آرتروز بیشتری می شود.
وی در خصوص نقش بیماری‌ها در تخریب مفاصل گفت: بیماری‌هایی مثل بیماری‌های التهابی و روماتیسمی نقش بیماری‌ها در تخریب مفاصل دارد و بطور کلی بیماری‌های التهابی مفصل را تحریک و به سمت تخریب و آرتروز پیش می‌برند.
این متخصص ارتوپد با اشاره به آسیب‌های ناشی از ضربات و شکستگی‌ها گفت: اگر این شکستگی‌ها در خود مفصل یا در اطراف مفصل باشند، به مرور زمان باعث تخریب آن خواهند شد. به همین دلیل شخصی که شکستگی داخل مفصل دارد، باید بطور کامل و مناسب درمان شود تا از بروز آرتروز در آینده جلوگیری شود.
افزایش احتمال تخریب مفاصل با مشکلات آناتومیکی
وی با اشاره به اینکه بد شکلی‌ها، کجی و انحراف استخوان باعث وارد آمدن فشار نامساوی روی بخش‌های مختلف مفصل می‌شوند و شانس تخریب آن را بالا می‌برند گفت: بیماری‌های نادری هم هستند، مثل بیماری‌های سیستم عصبی، که حس را در اطراف مفصل کم می‌کنند. تعادل شخص را برهم می زنند؛ سفیلیس، بعضی از نوروپاتی های پیش رونده یا حتی، تا حدی دیابت از این نوع بیماری هاست.
شکل و وزن بدن مهمترین عامل تخریب مفاصل
پیسوده تاکید کرد: مهمترین عامل در تخریب مفصل در طول زمان آناتومی (شکل) آن مفصل و وزن بدن است، وقتی وزن بدن بیشتر است، فشار بیشتری به مفاصل وارد می شود و شانس تخریبشان بالاتر می رود.
وی گفت: بطور شایع در خانم‌ها مشکلات مفاصل در دست، بخصوص قاعده انگشت شصت، مفصل بین مچ و شصت و در آقایان مفصل زانو شایع است. ولی درکل اگر به جامعه نگاه کنیم، شایع ترین مفاصلی که ناتوانی می‌دهند و درمان لازم دارند، مفاصل بزرگ هستند، شایع‌ترین این مفاصل هم زانوها و به نسبت کمتر بعد از آن مفصل ران است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران افزود: مفاصل شانه مچ‌دست و مچ پا نیز به ترتیب کمتر درگیر می شوند. این مفاصل در طول زمان بخصوص اگر یک مشکل آناتومیکی (ساختاری) و انحراف وجود داشته باشد یا شکستگی‌های قبلی اتفاق افتاده باشد، سریعتر گرفتار آرتروز می شود.
وزن زیاد شایع‌ترین علت برای آرتروز زانو
وی در خصوص آرتروز زانو بیان کرد: شایع‌ترین علت برای آرتروز زانو نیز وزن زیاد است؛ استفاده از پله‌های زیاد، فعالیت‌های سنگین و فشار به آن، خم کردن بیش از حد زانو بطور مکرر، که فشار بسیار زیادی به زانو وارد می آورد نیز از دیگر عوامل است.
پیسوده افزود: به همین خاطر معمولا به مریض‌ها توصیه می شود وزن خودشان را پایین بیاروند، در صورتی که دردشان زیاد است، عصا دست بگیرند و از توالت فرنگی استفاده کنند و بطور کلی تاجایی که امکان دارد از خم کردن زیاد مفصل خودداری کنند.
وی اظهار داشت: ولی اگر مهمترین و شایع ترین عامل برای مفاصل را درنظر بگیریم بیشتر وزن است، بعد از آن وجود یک مشکل آناتومیکی (ساختاری)، سن بالا و سطح فعالیت شخص در رده‌های بعدی قرار دارد.
این متخصص ارتوپد با بیان اینکه هرچقدر بتوان وزن را پایین نگهداشت برای مفاصل بهتر است و فشار کمتری به آن وارد و حفظ می شود گفت: البته سن، موضوعی است که دست ما نیست و با بالاتر رفتن آن توانایی عضلات کمتر می‌شود، کیفیت غضروف پایین می آید و مفصل به سمت آرتروز می رود.
ورزش های سنگین و غیراصولی شانس آرتروز را بالا می برند
عضو هیئت علمی دانشگاه ایران با تاکید براینکه با پایین نگهداشتن وزن، عدم فعالیت سنگین مخرب و افزایش قدرت عضلات میتوان از آرتروز پیشگیری کرد اظهار داشت: کسی که آرتروز یا درد مفاصل دارد، بهتر است نرمش و ورزش‌های مداومی در طول زندگی اش داشته باشد. چراکه هرچقدر عضلات دور مفصل ضعیفتر باشند، آن مفصل مقاومت کمتری دارد و آرتروزش سریعتر پیش رفت می‌کند؛ ورزش های سنگین و غیراصولی شانس آرتروز را بالا می‌برند.
وی اظهار داشت: ورزش های مناسب مثل پیاده روی آرام، شنا یا نرمش‌های ایروبیک و تقویت عضلات برای مفاصل خوب هستند نه ورزش‌های سنگین و غیراصولی، زیرا ممکن است حتی آرتروز شخص را تشدید کند.
پیسوده افزود: اگر بد شکلی در مفاصل وجود دارد، مثل زانوی پرانتزی یا زانوهای x مانند، اصلاح شود. اگر آسیب منیسک یا ربات هست که باعث لقی زانو شده، پشت گوش نیفتد و درمان شود تا از پیشروی به سمت تخریب مفصل جلوگیری شود.
آسیب به مفصل با شکستن قلنج ثابت نشده است
وی در پایان در پاسخ به این سوال که آیا شکستن قلنج به مفاصل آسیبی می زند یاخیر گفت: شکستن قلنج به مفاصل آسیبی نمی‌زند و چیز خطرناکی نیست. علت دقیق آن هنوز مشخص نیست اما می‌گویند، با این حرکت با عبور یک‌تاندون یا ربات از کنار استخوان آن مفصل یا داخل مفصل، با یک تکان لحظه‌ای در مفصل و ایجاد خلاء در آن، صدا ایجاد می‌شود، در واقع چند حباب در داخل مفصل تشکیل می‌شود.
