غذاها و نوشیدنی های حاوی کافئین به یکی از بخش های ثابت بیشتر رژیم های غذایی دنیای مدرن تبدیل شده اند. قهوه در میان محبوب‌ترین گزینه ها قرار دارد. کافئین یک محرک طبیعی است. با این وجود، برخی ادعا می کنند که این ماده در جذب برخی مواد مغذی، مانند آهن، اختلال ایجاد می کند. در نتیجه، به برخی افراد توصیه می شود از مصرف قهوه و کافئین پرهیز کنند.
به گزارش عصر ایران به نقل از “هلث لاین”، چندین مطالعه نشان داده اند که قهوه و دیگر نوشیدنی های کافئین‌دار می توانند جذب آهن را کاهش دهند. نتایج یک مطالعه نشان داد که نوشیدن یک فنجان قهوه به همراه همبرگر جذب آهن را تا 39 درصد کاهش می دهد. نوشیدن چای، یکی دیگر از مهارکننده های جذب آهن، با وعده غذایی مشابه جذب آهن را تا 64 درصد کاهش داد.
مطالعه ای دیگر نشان داد که نوشیدن یک فنجان قهوه فوری با وعده غذایی حاوی نان جذب آهن را بین 60 تا 90 درصد کاهش داده است. هرچه قهوه یا چای غلیظ‌تر باشد، جذب آهن نیز هرچه بیشتر کاهش می یابد. با این وجود، به نظر نمی رسد کافئین تنها ماده ای باشد که در جذب آهن اختلال ایجاد می کند. در حقیقت، نتایج یک مطالعه نشان داد که کافئین به تنهایی تنها با 6 درصد از آهن یک وعده غذایی پیوند تشکیل می دهد. با توجه به این درصد پایین، عوامل دیگری باید در جذب آهن تاثیرگذار باشند.
افزون بر این، مصرف منظم قهوه ممکن است بر سطوح ذخایر آهن بدن نیز تاثیرگذار باشد. نتایج یک مطالعه با حضور شرکت کنندگانی مسن نشان داد که مصرف روزانه قهوه با یک درصد فرتین کمتر مرتبط بوده است. فرتین پروتئینی است که سطوح ذخایر آهن را نشان می دهد. با این وجود، باید به این نکته توجه داشته باشید که اثرات قهوه و کافئین بر جذب آهن به زمان مصرف نیز بستگی دارد. به عنوان مثال، نوشیدن قهوه یک ساعت پیش از یک وعده غذایی اثری بر جذب آهن ندارد.
مواد دیگری که بر جذب آهن تاثیرگذار هستند
کافئین تنها ماده ای نیست که در جذب آهن اختلال ایجاد می کند. پلی فنول های موجود در قهوه و چای به نظر می رسد یکی از مهارکننده های بزرگ جذب آهن هستند. از جمله آنها می توان به اسید کلروژنیک که بیشتر در قهوه، کاکائو و برخی گیاهان دارویی یافت می شود، اشاره کرد.
همچنین، تانن هایی که در چای سیاه و قهوه وجود دارند، جذب آهن را کاهش می دهند. این ترکیبات طی فرایند گوارش با آهن پیوند تشکیل داده و جذب این ماده را دشوار می سازند. اثر آنها بر جذب آهن به میزان دوز بستگی دارد، به این معنی که با افزایش محتوای پلی فنول های غذا یا نوشیدنی میزان جذب آهن کاهش می یابد.
نوع وعده غذایی بر جذب آهن تاثیر می گذارد
جذب آهن روندی پیچیده است و تحت تاثیر عوامل غذایی بسیاری قرار می گیرد. شواهد نشان می دهند که نوع غذای مصرفی شما در مقایسه با نوشیدن قهوه یا نوشیدنی های کافئین‌دار اثر بزرگتری بر جذب آهن دارد. برخی انواع مواد غذایی جذب آهن را بهبود می بخشند، در شرایطی که برخی دیگر آن را کاهش می دهند.
نوع آهن مصرفی شما نیز اهمیت دارد. آهن به دو شکل در مواد غذایی یافت می شود که شامل آهن هِم (Heme) و آهن غیر هِم (Non-Heme) می شوند. آهن غیر هِم که بیشتر در مواد غذایی گیاهی یافت می شود، نسبتا ناپایدار است و تحت تاثیر عوامل غذایی بسیاری قرار می گیرد. تنها 2 تا 20 درصد از آهن غیر هِم جذب می شود. در مقابل، آهن هِم که بیشتر در بافت های حیوانی (گوشت قرمز، گوشت ماکیان و غذای دریایی) یافت می شود، از درصد جذب آهن بالاتر بین 15 تا 35 درصد برخوردار است. بر همین اساس است که آهن هِم دست نخورده جذب می شود و تحت تاثیر عوامل غذایی دیگر قرار نمی گیرد.
از این رو، قهوه و نوشیدنی های کافئین‌دار بیشتر احتمال دارد جذب آهن غیر هِم از مواد غذایی گیاهی را کاهش دهند، اما اثر اندکی بر آهن هِم با منشا مواد غذایی حیوانی دارند. افزون بر این، پروتئین حیوانی، ویتامین C و مس در وعده های غذایی می توانند جذب آهن غیر هِم را بهبود ببخشد و اثرات منفی قهوه و نوشیدنی های کافئین‌دار بر جذب آهن را کاهش دهند. در نتیجه، انتخاب های غذایی شما و نوع آهن مصرفی بر اثر مصرف قهوه و نوشیدنی های کافئین‌دار در جذب آهن تاثیرگذار هستند.
آیا باید مصرف قهوه و کافئین را کاهش دهید؟
چندین مطالعه نشان داده اند که قهوه و کافئین با کمبود آهن در افراد سالم مرتبط نیستند و هیچ خطر کمبود آهن را ایجاد نمی کنند. افراد بسیاری از غذای مصرفی خود به میزان کافی آهن دریافت می کنند. دریافت منظم ویتامین C و آهن هِم از منابعی مانند گوشت قرمز، گوشت ماکیان و غذای دریایی می تواند از مهار جذب آهن به واسطه مصرف قهوه و چای پیشگیری کند.
اما زمانی که موضوع مصرف پلی فنول ها در سطوح بسیار بالا مطرح باشد، شرایط این گونه نخواهد بود. گروه های در معرض خطر زنان در سنین باروری، نوزادان و کودکان، افرادی با یک رژیم غذایی ضعیف و محدود، مانند گیاهخواران، و افرادی مبتلا به برخی بیماری ها، مانند بیماری التهابی روده را شامل می شوند. ممکن است نیازی نباشد این افراد به طور کامل مصرف قهوه و کافئین را قطع کنند. در عوض، به افراد در معرض خطر توصیه می شود این نکات مفید را مد نظر قرار دهند:
چای و قهوه را در فواصل بین وعده های غذایی بنوشند.
حداقل یک ساعت پس از مصرف وعده غذایی چای یا قهوه بنوشند.
مصرف آهن هِم از منابعی مانند گوشت قرمز، گوشت ماکیان یا غذای دریایی را افزایش دهند.
دریافت ویتامین C را در زمان وعده های غذایی افزایش دهند.
مواد غذایی غنی شده با آهن مصرف کنند.
مواد غذایی با محتوای بالای کلسیم، و فیبر مانند غلات کامل را جدا از مواد غذایی سرشار از آهن مصرف کنند.
سخن پایانی
نوشیدنی های کافئین‌دار، مانند قهوه و چای، نشان داده اند که می توانند جذب آهن را کاهش دهند. با این وجود، به نظر می رسد محتوای پلی فنول ها و نه خود کافئین در این زمینه تاثیرگذار است. غذاها و نوشیدنی های کافئین‌دار با کمبود آهن در افراد سالم مرتبط نیستند، زیرا جذب آهن تحت تاثیر عوامل غذایی بسیاری قرار می گیرد. با این وجود، افرادی که در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند با پرهیز از مصرف قهوه و چای در زمان وعده های غذایی و انتظار حداقل یک ساعته پس از وعده غذایی برای نوشیدن چای یا قهوه، احتمال خطر را کاهش می دهند.
