حدود هفت سال از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها می گذرد و پرداخت یارانه‌های نقدی به تمام طبقات اقتصادی همچنان به روال گذشته ادامه دارد.
به گزارش ام تی رز
هشتاد و یکمین مرحله یارانه نقدی بیست و پنجم آبان ماه واریز شد. مبلغ یارانه دریافتی هر یک از مشمولان دریافت یارانه نقدی ۴۵۵ هزار ریال است. از ابتدای واریز یارانه در آذر ماه سال ۸۹ تا پیش از هشتاد و یکمین مرحله واریز یارانه هر ایرانی مبلغ ۳۶ میلیون و ۴۰۰ هزار ریال یارانه نقدی دریافت کرده است. بر اساس گزارش ها در حال حاضر بیش از ۷۶ میلیون نفر در هر ماه یارانه نقدی دریافت میکنند، این تعداد بالغ بر ۹۵ درصد جمعیت ایران را در بر می‌گیرد.
یارانه ها در مجموع هر ماه بیش از ۳۴۰۰ میلیارد تومان و در سال تا ۴۲ هزار میلیارد تومان برای دولت هزینه در بر داشته و با توجه به درآمد نزدیک به ۳۵ هزار میلیاردی سازمان هدفمندی یارانه‌ها که از محل اصلاح حامل‌های انرژی به آن تعلق می‌گیرد برای تامین پرداخت‌های نقدی در سال باید دولت از خزانه نیز برداشت داشته باشد.
تعداد بیش از ۷۶ میلیونی یارانه‌بگیران در پایان شهریور ماه امسال در مقایسه با حدود ۷۵ میلیون و ۴۲۰ هزار نفر پایان سال گذشته بیش از ۶۵۰ هزار نفر رشد دارد. این افزایش در حالی ثبت شده که در نیمه اول امسال حدود ۷۴۳ هزار نفر متولدین جدید اضافه شده‌اند. همچنین بیش از ۱۰ هزار نفر با رای دیوان عدالت اداری، بالغ بر۸۲ هزار نفر با مجوز وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و ۳۳۸۴ نفر از سوی بهزیستی در لیست یارانه‌بگیران اضافه شده‌اند، در مقابل فقط ۱۵۹ هزار و ۸۵۵ نفر فوتی و انصرافی ثبت شده است.
احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در پاسخ به تعداد جدید یارانه بگیران هم می گوید:«سالانه حدود یک میلون و 300 هزار نفر تولد داریم،با احتساب فوتی ها،سالی حدود یک میلیون نفر به طور خودکار به جمعیت یارانه بگیران اضافه می شوند.یعنی در این چهارسال به همان میزان که حذف کردیم به همان میزان پیوسته اند و به همان میزان هم بودجه اضافه شده است.»
گفتنی در قوانین برنامه بودجه چند سال اخیر و در برنامه ششم توسعه تکالیفی برعهده دولت گذاشته شد تا برای حذف یارانه‌بگیران اقدام کند اما تا کنون هیچ‌گونه اقدام جدی از سوی دولت انجام نشده است. در واقع بنا بر مصوبه مجلس در جریان تصویب بودجه های سالانه سال های 1394، 1395 و 1396 دولت موظف شد که یارانه گروه‌های پردرآمد را حذف و آن را صرف مصارفی نظیر اختصاص این منابع به افراد نیازمند عام یا خاص و یا طرح‌های عمرانی کند اما تا کنون یا به آن عمل نشده یا به اندازه بسیار محدودی دولت اقدام به حذف این گروه ها از دریافت کنندگان یارانه نقدی کرده است.
مثلاً در قانون بودجه 95 آمده است که دولت باید یارانه نقدی سه دهک پر درآمد ( حدود 24 میلیون نفر ) را از فهرست یارانه بگیران خارج کند. در این راستا در تبصره 14 بودجه 95 آمده است: در اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها مصوب 15 دی‌ماه 1388 به دولت اجازه داده می‌شود در سال 1395 منابع مالی حاصل از اصلاح قیمت کالاها و خدمات موضوع قانون مذکور تا مبلغ چهارصد و هشتاد هزارمیلیاردریال و ردیف‌های یارانه‌ای این قانون با استفاده از انواع روش‌های پرداخت نقدی و غیرنقدی به خانوارهای هدف و نیازمند، توزیع و همچنین برای ارائه خدمات حمایتی و کمک به بخش تولید اقدام نماید.
در بودجه ۹۶ نیز در قالب تبصره ۱۴ تاکید شده که:« در اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها مصوب ۱۳۸۸,۱۰.۱۵ به دولت اجازه داده می شود در سال ۱۳۹۶ از محل درآمدهای حاصل از اصلاح قیمت کالاها و خدمات مذکور تا مبلغ چهارصد و هشتاد هزار میلیارد (۴۸۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال معادل 48 هزار میلیارد تومان و ردیف های یارانه ای این قانون با استفاده از انواع روش های پرداخت نقدی و غیرنقدی به خانوارهای هدف و نیازمند و ارائه خدمات حمایتی و کمک به بخش تولید و اشتغال اقدام نماید.»
در ماده 79 برنامه ششم توسعه نیز آمده است: «دولت موظف است در طول اجرای قانون برنامه علاوه بر پرداخت یارانه فعلی، هرسال حداقل مستمری خانوارهای مددجویان تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی را متناسب با سطح محرومیت بر مبنای متوسط بیست درصد (20%) حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار، در چهارچوب بودجه سنواتی و از محل درآمد قانون هدفمندکردن یارانه‌ها با حذف خانوارهای پردرآمد و درج ردیف مستقل در جدول موضوع ماده (39) این قانون، از طریق دستگاههای مذکور پرداخت نماید».
هیأت دولت نیز در آیین نامه ای، حذف یارانه نقدی خانوارهای با درآمد سالانه ۳۵ میلیون تومان را برای اجرا به وزارت تعاون ابلاغ کرد. بر اساس این آیین نامه، رقم ۳۵ میلیون تومان شامل خانوارهای ۴ نفره به پایین است و برای خانوارهای بالاتر این رقم افزایش می یابد. بر مبنای ابلاغ هیأت وزیران، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مسئول شناسایی و حذف دهک های پردرآمد از جمع یارانه بگیران شد.
کار پرمشقت حذف یارانه بگیران به روایت معاون ربیعی
با وجود این مواد قانونی تا کنون دولت اقدام جدی برای حذف یارانه بگیران متمول انجام نداده است. به نظر می رسد دلیل اصلی نیز سیاسی و ترس از عواقب چنین اقدامی باشد.
در این باره حدود دو هفته قبل احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت:« به دلیل شدت اعتراض ها به طرح حذف یارانه ها،این طرح در وزارت کار،رفاه و تامین اجتماعی متوقف شده و ادامه برنامه حذف منوط به تصمیم هیات دولت است».
میدری درباره نقدهای کارشناسان به ادامه روند پرداخت یارانه اظهارداشت:« اینکه تعداد زیادی یارانه بگیر داریم که نیازمند نیستند و دولت هم به این منابع احتیاج دارد؛ بحث های رایجی است. چون از ابتدا ضوابط روشنی برای پرداخت یارانه وجود نداشت، وقتی فردی حذف می شود، اعتراض ها شروع می شود. رسیدگی به اعتراض ها آنقدر زمان بر ومشکل است که ادامه کار را به این شکل برای وزارتخانه غیرممکن است.»
او با اشاره به حذف چهار میلیون نفر که در سال گذشته انجام شد،اظهارداشت:« بعد از چهار میلیون نفر که حذف شد، بیش از 300 هزار نفر اعتراض کردند. این اعتراض ها در سامانه ثبت شد،بعد با آنها تماس گرفته شد. برخی‌ها راضی شدند و برخی هم عودت داده شد.»
میدری اضافه کرد:« کار بررسی این تعداد در یکسال کار سنگینی است و نمی شود به این شکل ادامه داد؛هرچه جلو می رویم میزان اعتراض ها افزایش می یابد.»
گفتنی است محمدمهدی مفتح، سخنگوی کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی اخیراً در تشریح تخلف دولت در پرداخت یارانه‌های نقدی عنوان کرده بود: «تخلف دولت در پرداخت یارانه‌های نقدی این است که هیچ اقدامی برای حذف یارانه پردرآمدها انجام نداده است؛ گویا عزمی هم در این زمینه در دولت وجود ندارد. ما انتظار داریم که دولت با توجه به بدنه کارشناسی بسیار عظیمی که دارد نسبت به حذف یارانه پردرآمدها در سال آینده اقدام کند.»
آیا یارانه های نقدی بالاخره هدفمند می شوند؟
اخیراً رییس سازمان برنامه و بودجه این موضوع را به بودجه ۱۳۹۷ ارجاع داده است. نوبخت اوایل مهرماه درباره چگونگی پرداخت یارانه ها در سال آینده گفت: پرداخت یارانه ها در سال 97 هدفمند خواهد شد.
محمدباقر نوبخت با بیان این مطلب اظهار داشت: منابع حاصل از هدمندی یارانه ها از دو مرجع تهیه می شود که یکی از محل افزایش قیمت ها و دیگری کمک های خزانه عمومی است که به صورت نقدی و غیرنقدی بین خانواده ها تقسیم می شود. وی افزود: این میزان در سال گذشته 48 هزار میلیارد تومان بوده که حدود 32 هزار میلیارد تومان آن سهم سازمان هدفمندی یارانه ها بوده و بقیه آن بین 10تا دوازده هزار میلیارد تومان آن از خزانه برداشته شده است.
نوبخت با اشاره به اینکه طی سال های گذشته حدود 3 تا 4 میلیون و دویست هزار نفر پر درآمد از دریافت یارانه حذف شده اند، گفت: بر اساس آیین نامه ای که بودجه سال 97 درباره پرداخت یارانه ها داریم، پرداخت یارانه های نقدی هدفمند خواهد شد.
در کل دولت تا کنون دولت نشان داده است با محافظه کاری بیش از حد عزمی برای اصلاح پرداخت یارانه ها ندارد. این در حالی است که دولت دوم روحانی شاید بهترین زمان برای انجام چنین کاری باشد. چرا که چهار سال دیگر دولتی جدید بر سر کار می آید و بدلیل همین موضوع رای آوری احتمالاً قید اصلاح بنیادین هدفمندی یارانه ها را خواهد زد و این مسیر غلط حداقل تا هشت سال دیگر ادامه خواهد یافت.
